Ο άγνωστος Κωνσταντίνος Μαλέας «φέρνει» έργα της περιόδου 1901-1910 στον Χώρο Τέχνης «ΣΤΟart Κοραή»

Μαζί με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, θεωρείται ως ο «πατέρας της μοντέρνας τέχνης στην Ελλάδα». Ο Κωνσταντίνος Μαλέας ο οποίος υπήρξε ένας από τους πλέον σημαντικούς μεταϊμπρεσιονιστές Έλληνες ζωγράφους των αρχών του 20ού αιώνα.

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1879 και πέθανε στην Αθήνα, στις 4 Απριλίου 1928. Με το έργο του έδωσε σημαντική ώθηση στην ανανέωση της ελληνικής ζωγραφικής και επηρέασε σημαντικά τους συναδέλφους του. Μαζί με καλλιτέχνες όπως ο Κωνσταντίνος Παρθένης και ο Νίκος Λύτρας έθεσαν με τη ζωγραφική τους το τέλος του ακαδημαϊσμού, όπως είχε καθιερωθεί από την Ακαδημία του Μονάχου από τον 19ο αιώνα και εισήγαγαν όλα εκείνα τα καινοτόμα ρεύματα που κυριαρχούσαν την εποχή εκείνη στην Ευρώπη.
Στο πρώιμο έργο του Μαλέα ανακαλύπτει κανείς τους προβληματισμούς, τις επιρροές και εν γένει τα στάδια από τα οποία πέρασε ο δημιουργός ώσπου να κατακτήσει το προσωπικό του ύφος. Πρόκειται για έργο υψηλής ποιότητας, άγνωστο στο ευρύ κοινό και με ύφος που απέχει από αυτό που θα τον χαρακτηρίσει αργότερα, αλλά που φανερώνει από την αρχή την αξία του ως καλλιτέχνη.
Αναμφίβολα ένας από τους σημαντικότερους τοπιογράφους όχι μόνο της ελληνικής αλλά και όλης της ευρωπαϊκής τέχνης των πρώτων δεκαετιών του αιώνα.
Ο Μαλέας μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη ενώ υπήρξε απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, στην οποία ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τη ζωγραφική. Το 1901 έφυγε για το Παρίσι για να σπουδάσει αρχιτεκτονική. Στη γαλλική πρωτεύουσα έμεινε μέχρι το 1908 και σπούδασε ζωγραφική στην École des Arts Décoratifs και στο εργαστήριο του νεοϊμπρεσιονιστή Ανρί Μαρτέν (Henri Martin).
Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και έπειτα περιηγήθηκε για δύο χρόνια στην Εγγύς Ανατολή όπου ασχολήθηκε εντατικά με τη ζωγραφική. Καρπός αυτών των ταξιδιών είναι ζωγραφικά έργα, σχέδια και κείμενα με φιλολογικές περιγραφές των τόπων, τα οποία δημοσιεύει ως ανταποκρίσεις σε εφημερίδες και περιοδικά της Κωνσταντινούπολης. Το 1910 επιστρέφει και πάλι στη γενέτειρά του.

Το 1913 παντρεύεται την Ελένη Τζορμπατζή από τη Σμύρνη και ύστερα από μια σύντομη παραμονή στο Παρίσι, βρίσκεται, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, με τη γυναίκα του στην Αθήνα.

Το Νοέμβριο του 1913 εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη, ως αρχιμηχανικός του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, σε μεγάλη πυρκαγιά που αποτέφρωσε ένα μεγάλο τμήμα του κέντρου της πόλης κάηκε άγνωστος αριθμός έργων του, γεγονός που ίσως τον οδήγησε να εγκαταλείψει τη Θεσσαλονίκη και να εγκατασταθεί στην Αθήνα, το Σεπτέμβριο του 1917.

Το 1918 αναλαμβάνει τη διεύθυνση του νεοσύστατου Μουσείου Λαϊκών Χειροτεχνημάτων, το οποίο είχε ιδρυθεί με απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Παράλληλα συνεργάστηκε με την ομάδα των Μ. Τριανταφυλλίδη, Α. Δελμούζου, Δ. Γληνού, η οποία εργαζόταν στο Υπουργείο Παιδείας για την περίφημη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1917 και ένα πλήθος άλλων θεσμικών αλλαγών. Το ίδιο έτος κυκλοφόρησε το Αναγνωστικό της Α΄ Δημοτικού, το Αλφαβητάρι με τον Ήλιο (το πρώτο αλφαβητάριο γραμμένο στη δημοτική γλώσσα), με δική του εικονογράφηση. Την ίδια περίοδο διορίστηκε μέλος του Καλλιτεχνικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης και αποτέλεσε ιδρυτικό μέλος της καλλιτεχνικής «Ομάδας Τέχνη», συμβάλλοντας καθοριστικά στη δημιουργία της.
Έλαβε μέρος σε όλες τις εκθέσεις της στην Αθήνα και το Παρίσι (1917-1921).

Το 1920 ταξίδεψε στην Πελοπόννησο και στις Κυκλάδες και τον επόμενο χρόνο, συνοδεύοντας τον αρχαιολόγο Κωνσταντίνο Ρωμαίο, στο Θέρμο Αιτωλοακαρνανίας.
Ο Μαλέας θεωρείται ως ανανεωτής της ελληνικής ζωγραφικής και ως ο καλλιτέχνης που από κοινού με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, αμφισβητώντας τον ακαδημαϊσμό της προηγούμενης καλλιτεχνικής γενιάς που είχε ως πρότυπο τη λεγόμενη σχολή του Μονάχου, προετοίμασε το έδαφος για την εμφάνιση των ζωγράφων της γενιάς του ’30, πολλοί από τους οποίους επηρεάστηκαν σημαντικά από αυτόν. Στη διαμόρφωση της τεχνοτροπίας του Μαλέα έπαιξε σημαντικό ρόλο η μαθητεία του στο Παρίσι όπου ήρθε σε επαφή με τα ιμπρεσιονιστικά και μεταϊμπρεσιονιστικά ρεύματα, στα οποία έμεινε πιστός σε όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας. Κατά κύριο λόγο ασχολήθηκε με την τοπιογραφία.

Στα έργα του κυρίαρχο ρόλο έχουν η σχηματοποίηση και τα δυνατά και καθαρά χρώματα ενώ κατά τη δεκαετία του 1910 καθιέρωσε στην Ελλάδα την επίπεδη απεικόνιση, η οποία αποτελεί μια βασική αρχή της μοντέρνας τέχνης. Η αξία του έργου του Μαλέα αναγνωρίστηκε νωρίς και τιμήθηκε αναλόγως καθώς το 1923 έλαβε το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών.

Από το 1921 ως το 1923 έζησε και εργάστηκε στη Χίο και τη Λέσβο και πραγματοποίησε νέο ταξίδι στην Εγγύς Ανατολή, κατά κύριο λόγο στην Αίγυπτο, όπου ζωγράφισε τα τελευταία ανατολικά έργα του. Μέχρι το 1927 ταξίδευε συχνά στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Έλαβε μέρος σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις ενώ παρουσίασε και 13 συνολικά ατομικές. Πέρα από τη ζωγραφική, ο Μαλέας υπήρξε ενεργός και στις κοινωνικοπολιτικές συζητήσεις του καιρού του λαμβάνοντας θέση υπέρ των μεταρρυθμίσεων που υποσχόταν η βενιζελική παράταξη, της οποίας υπήρξε και ο ίδιος υποστηρικτής.

Αρθρογράφησε στον «Νουμά», στο «Ελεύθερο Βήμα» και σε περιοδικά τέχνης.
Πέθανε στις 4 Απριλίου 1928 στην Αθήνα. Μετά το θάνατό του εκδόθηκε το βιβλίο του «Εικόνες λαϊκής αρχιτεκτονικής».
***
Πληροφορίες
Χώρος Τέχνης «ΣΤΟart ΚΟΡΑΗ»
«Ο άγνωστος Κωνσταντίνος Μαλέας – Έργα περιόδου 1901-1910»
H έκθεση θα είναι ανοιχτή στο κοινό έως την Πέμπτη 18 Ιανουαρίου 2018
Στάση μετρό «Πανεπιστήμιο», έξοδος Κοραή
Στοά Κοραή 4
Εντός της στοάς
Τηλέφωνο: 210 – 325.23.52
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή 10:00-20:00.